Uniwersytet w Białymstoku
Afantazja – refleksje nad funkcją i fenomenologią wyobrażeń
Zapewne większość ludzi za jeden z podstawowych elementów swojego wewnętrznego świata umysłowego uznałoby zadziwiającą zdolność do tworzenia żywych, quasi-percepcyjnych wyobrażeń, powstających w oderwaniu od wrażeń zmysłowych. Przywoływanie do świadomości wspomnień o znanych nam miejscach, twarzach i wydarzeniach w formie obrazów mentalnych nie tylko pomaga nam w codziennym funkcjonowaniu, ale również urozmaica nasze życie poznawcze. Dla około 2% społeczeństwa opisane wyżej doświadczenia pozostają nieznane, gdyż są oni pozbawieni wyobrażeń o charakterze wizualnym, a w wielu przypadkach również wyobrażeń innych modalności. Od 2015 roku przypadłość ta jest badana pod nazwą „afantazja”. Odkrycie tak z pozoru znaczących różnic w doświadczaniu świata przez osoby z afantazją kontrastuje z ich wyraźną swobodą w radzeniu sobie z wieloma problemami, które inni rozwiązują korzystając w dużej mierze z wyobrażeń. W świetle tych obserwacji naukowcy na nowo interpretują znaczenie wyobraźni w poznaniu oraz jej funkcję w działaniu. W wystąpieniu omówię wyniki najistotniejszych badań nad afantazją z ostatniej dekady oraz przedstawię wysunięte dotychczas hipotezy mające wyjaśnić mechanizmy kryjące się za działaniem tego zjawiska. Przeanalizuję także historyczną rolę wyobraźni w naukach o umyśle.