prof. dr hab. Marek Hetmański
Instytut Filozofii UMCS
Narracja wizualna w malarstwie
Tematem wykładu jest narracja wizualna, która – przez analogię do narratologii zajmującej się zasadniczo tekstem i jego strukturą – jest funkcjonalną i złożoną własnością przedstawień wizualnych, jakimi jest głównie malarstwo figuratywne, ale także inne sztuki wizualne. W wizualnych opowieściach można wyróżnić dwa zasadnicze elementy: (I) narratora, którym jest malarz obrazujący jakąś sytuację, zdarzenie (będące anegdotą malarską), a także samą (II) narrację wizualną, będącą cechą kompozycji obrazu, będącą opowieścią. Specyfiką malarskich narracji jest jeszcze jedna istotna ich cecha (analogiczna do narratologii i wprowadzona przez Mieke Bal) – fokalizacja, będąca trójczłonową relacją między malarzem, przedstawionym tematem (aspektem/ujęciem anegdoty) oraz widzem.
Scharakteryzowane zostaną obrazy, w których tematem narracji wizualnych są mitologiczne i biblijne treści, sceny życia codziennego czy historyczne zdarzenia; omówione one zostaną na przykładach obrazów Tycjana, Caravaggia, Rubensa i Matejki. Analiza wizualnej narracji przeprowadzona będzie również na przykładach malarstwa Jacka Malczewskiego, zwłaszcza jego autoportretów, w których złożona fokalizacja, służąca budowie narracji, składa się z takich elementów, jak: (a) portretujący się artysta, (b) wizerunek malarza i towarzyszące mu modele, a także (c) widz włączony do interpretacji tematu/fabuły, odbiorca wizualnej opowieści. Związek między (b) i (c) konstytuuje narratora diegetycznego, który „opowiada” malarskimi środkami o sobie, życiu, śmierci.