Albert Łukasik
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Metafory narzędziem nieświadomych procesów
Termin „nieświadomość” odnosi się do licznych zjawisk zachodzących w naszym umyśle, które pozostają poza zasięgiem naszej świadomej uwagi. Obecnie procesy nieświadome (często też charakteryzowane jako podświadome) znajdują szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach. Mogą być rozpatrywane w kontekście ewolucyjnym jako automatyczne reakcje na zagrożenie lub przetwarzanie emocjonalne wyrazów twarzy. Mogą także stanowić podstawę w prężnie rozwijającym się neuromarketingu, gdzie podświadome oddziaływanie na klienta stanowi odpowiedź na coraz niższą frekwencję sprzedaży przy stosowaniu starych metod znanych z klasycznego marketingu nie uwzględniającego metod zaczerpniętych z neuronauk. Również w ekonomii i na rynku rozwoju osobistego wiedza o tym, jak procesy podświadome wpływają na nasze rozumowanie i podejmowanie decyzji, zyskuje na coraz większym rozgłosie. W terapii także można zauważyć jak oddziaływanie na poziom umysłu pozostający poza zasięgiem świadomości, wpływa na funkcjonowanie mózgu. Istnieje wiele metod, za pomocą których można w pewnym stopniu oddziaływać na umysł człowieka na poziomie nieświadomym, począwszy od torowania afektywnego, przez implementowanie fałszywych wspomnień, na ocenie moralnej kończąc. Jednym z narzędzi, które można wykorzystać w celu analizowania i oddziaływania na nieświadome procesy umysłowe są także metafory. W przypadku procesów nieświadomych, metafory można analizować w kontekście bezrefleksyjności i automatyzmu, a także w kontekście społecznym przy podejmowaniu decyzji i wyrażaniu opinii. Ponadto metody marketingowe ściśle bazujące na metaforach taka, jak metoda Geralda Zaltmana pokazują jak duży wpływ na wyższe procesy poznawcze mają odpowiednie słowne analogie. W pracy postaram się zatem przedstawić relację pomiędzy metaforami a procesami nieświadomymi, a także będę argumentował, że metafory stanowią narzędzie do wywierania wpływu w wielu dziedzinach, takich jak ekonomia, terapia i psychologia. Uwzględnię także argumenty przeciw skuteczności metafor jako narzędzi podświadomego umysłu nawiązując do różnic indywidualnych i kulturowych.