W referacie zaprezentuję model holistycznego, dynamicznego i sytuacyjnego podejścia do emocji estetycznych. W myśl przedstawianej propozycji, podczas kontaktu z dziełem sztuki doświadczamy hybrydowych, złożonych kompleksów emocjonalnych, zmieniających się dynamicznie w czasie, których poszczególne komponenty ujawniają się zależnie od okoliczności sytuacyjnych. Tak rozumiane emocje przybierają różnorodne formy, spośród których wyróżniam grupy emocji: ucieleśnionych, epistemicznych oraz asocjacyjno-kontekstowych.
Pojawienie się takiej kaskady emocjonalnej podczas kontaktu ze sztuką (malarstwo, muzyka, architektura, teatr, film etc.) jest warunkiem koniecznym do aktywnego zaangażowania się odbiorcy w kognitywne procesy rozumienia i interpretacji dzieła sztuki oraz jego estetycznej oceny. Emocje pełnią wówczas funkcję „napędu” w procesie aktywnej eksploracji dzieł sztuki, którego działanie przejawia się poprzez odczucie „zainteresowania”, „przyjemności” czy „zachwytu” w kontakcie np. z malarstwem czy muzyką.
W dyskusji nad proponowanym modelem chciałbym przedyskutować następujące zagadnienia
- Czym różnią się emocje estetyczne od emocji dnia codziennego (tj. od tzw. emocji podstawowych)?
- Czy emocje estetyczne pełnią funkcje adaptacyjne?
- Jaki jest udział pobudzenia cielesnego (fizjologicznego) w przypadku emocji estetycznych?
- Jakie różnice zachodzą między emocjami odczuwanymi podczas kontaktu z różnymi rodzajami sztuki, np. malarstwem i muzyką?
- Jaki jest związek odczuwania przyjemności z odczuciem piękna podczas kontaktu ze sztuką?
- Jaki jest związek emocji z funkcjami umysłu – uwagą, pamięcią, wyobraźnią – podczas poznawania dzieła sztuki?
- Jaka jest rola emocji w procesach twórczych?
Literatura
- L. F. Barrett (2018), Jak powstają emocje. Sekretne życie mózgu, Warszawa: CeDeWu.
- E. Bratiico, B. Bogert, Th. Jacobsen (2013), Toward a Neural Chronometry for the Aesthetic Experience of Music, „Frontiers in Psychology”, nr 4.
- N. Frijda (2007), Laws of Emotions, New York: Routledge.
- G. Cupchik (2016), The Aesthetics of Emotion. Up the Down Staircase of the Mind-Body, Cambridge: Cambridge University Press.
- P. Juslin, J. Sloboda (red.) (2001), Music and Emotion. Theory and Research, Oxford: Oxford University Press.
- H. Leder, B. Belke, A. Oeberst, D. Augustin (2004), A Model of Aesthetic Appreciation and Aesthetic Judgements, „British Journal of Psychology” 2004, nr 95.
- L. Meyer (1974), Emocja i znaczenie w muzyce, Warszawa: PWM.
- P. Przybysz (2013), Emocje muzyczne i ich estetyczne modyfikacje, W: P. Podlipniak, P. Przybysz i inn. (red.), Neuroestetyka muzyki, Poznań. https://www.academia.edu/6159727/Emocje_muzyczne_i_ich_estetyczne_modyfikacje
- P. Przybysz (2016), Fenomen emocji estetycznych (wersja popularnonaukowa), „Oblicza neuronauki”, 5. https://www.academia.edu/36190014/Fenomen_emocji_estetycznych_wersja_popularnonaukowa_
- P. Przybysz (2017), O naturze emocji towarzyszących odbiorowi sztuki. Dynamiczne i sytuacyjne podejście do emocji estetycznych, „Estetyka i Krytyka”, 46. https://www.academia.edu/35512710/O_naturze_emocji_towarzysz%C4%85cych_odbiorowi_sztuki._Dynamiczne_i_sytuacyjne_podej%C5%9Bcie_do_emocji_estetycznych