Problem znaczenia znaków materialnych/rzeczy
Świat rzeczy, tworzony głównie przez kulturowe artefakty różnego rodzaju, można zaliczyć do świata znaków kulturowych, w tym wypadku – znaków materialnych podlegających interpretacji semiotycznej. Jeśli jednak rzeczy są elementami świata znaków kulturowych, to pojawia się problem relacji między znakami językowymi a rzeczami jako znakami materialnymi. Można zakładać, że skoro rzeczy są znakami materialnymi, to ich znaczenie możne być pojmowane analogicznie do znaczenia znaków językowych. Jednak analiza znaków materialnych, dokonywana w ramach semiotyki strukturalistycznej (gdy znak jest całością znaczącego i znaczonego – F. de Saussure), prowadzi, zdaniem Lambrosa Malafiourisa, do „błędu językowego”.
Zatem, by uniknąć tego błędu ograniczającego możliwości określania znaczenia znaków materialnych, znaki tego rodzaju nie mogą być pojmowane analogiczne do znaków językowych, a ich znaczenia są ufundowane na innych podstawach ontologicznych i poznawczych; znaczenie słowa „wazon” i znaczenie przedmiotu, jakim jest wazon są odmienne. Niedostrzeganie tej różnicy uniemożliwia analizę i opis znaczenia znaków materialnych.
Analiza funkcjonowania rzeczy w świecie człowieka obejmować winna wiele różnych aspektów określających znaczenie rzeczy. Można założyć, że przyjmowana w badaniu artefaktów ”teoria uwikłania materialnego” oferuje adekwatną analizę znaczenia znaków materialnych. Jednak problemem dla tych badań jest pomijanie doniosłości kontekstu kulturowego, co prowadzi do nieokreśloności w określaniu znaczenia znaków materialnych/rzeczy.
Propozycje opisu znaczenia rzeczy
Rzeczy pojmowane jako znaki materialne mają znaczenie w obrębie kultury, która tworzy kontekst interpretacyjny (w sensie hermeneutycznym), wyznaczając ich sens. Zwracając uwagę na rzeczy w kontekście kulturowym (gdy dotyczy to wazonu w muzeum) czy subiektywnym (gdy wspominamy rozbity w dzieciństwie wazon) lub obiektywizującym (gdy ustalamy cenę wazonu na aukcji), zazwyczaj odnosimy się do ich sensu/znaczenia, a nie tylko do ich własności fizycznych (tożsamości czasoprzestrzennej). Takie sposoby ujmowania wielu aspektów znaczenia rzeczy tworzą konteksty podobne do kontekstów nastawieniowych z teorii znaczenia zdań przekonaniowych; rodzi to też podobne problemy.
Jeśli znaczenie znaków materialnych pojmujemy reprezentacjonalistycznie, to znaczenie tego rodzaju znaków jest metareprezentacją, co również powoduje znane problemy w analizie ich znaczenia i referencji.
Postaram się pokazać obie perspektywy badania znaczenia rzeczy i ich uwikłanie w tradycyjne problemy filozoficzne, co pozwoli lepiej zrozumieć naturę znaków materialnych/rzeczy jako obiektów w naszym świecie.
Literatura
- Bodei Remo, O życiu rzeczy, przeł. A. Bielak, Wydawnictwo Przypis, Łódź 2016.
- Harman Graham, Traktat o przedmiotach, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013.
- Krajewski Marek, Są w życiu rzeczy… Szkice z socjologii przedmiotów, Wydawnictwo Fundacja Bęc Zmiana, 2013.
- Malafouris Lambros, How Things Shape the Mind: A Theory of Material Engagement, MIT Press, 2013.
- The Cognitive Life of Things: Recasting the Boundaries of the Mind, Malafouris Lambros, Renfrew Colin, McDonald Institute for Archaeological Research, 2010.
- Norman Donald, Wzornictwo i emocje. Dlaczego kochamy lub nienawidzimy rzeczy powszednie, Wydawnictwo: Arkady, 2010.
- Olsen Bjørnar, W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów, Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN, 2013.
- Hoły-Łuczaj Magdalena, Kształtowalność. Postheideggerowskie pytanie o inny wymiar bycia, Copernicus Center Press, Kraków 2022.
- Sudjic Deyan, Język rzeczy. W jaki sposób przedmioty nas uwodzą?, Wydawnictwo: Karakter, 2013.