2024. VIII Letnia Szkoła Kognitywistki

Narracja

według słownika języka polskiego to sposób opowiadania przedstawiający zdarzenia w określonym porządku czasowym. Arystoteles podzielił narrację na trzy typy: historyczną, fabularną i argumentacyjną. Pierwsza, charakterystyczna dla dziejopisarstwa, porządkuje wydarzenia, które rzeczywiście zaszły. Druga, typowa dla sztuki, przedstawia wyobrażony ciąg fantastycznych zdarzeń. Trzecia, charakterystyczna dla prognoz i eksperymentów myślowych, opisuje relacje między zdarzeniami tylko prawdopodobnymi, które miałyby  ważne konsekwencje, gdyby się rzeczywiście wydarzyły. Wymienione typy narracji na różne sposoby wykorzystywane są w reklamie, polityce i rozrywce. Ich skuteczność świadczy o tym, że wszyscy potrzebujemy i lubimy snuć opowieści. Czy jednak umiejętnie wykorzystana narracja jest tylko chwytem retorycznym lub przynoszącą ulgę odskocznią od codzienności? Być może narracja jest czymś więcej niż kulturową konwencją i środkiem stylistycznym?

Antropolodzy twierdzą, że wszystkie kultury u swych źródeł mają wielkie opowieści a socjolodzy uzupełnią to twierdzeniem, że upadek wielkich narracji prowadzi do kryzysu cywilizacji. Jeśli te diagnozy są trafne, to znaczenie narracji wykracza daleko poza ich instrumentalne wykorzystanie dla zysku, polityki i rozrywki. Przeobrażenia narracji sygnalizują ważne zmiany w myśleniu jednostek oraz sposobach funkcjonowania społeczeństw i cywilizacji.

Czy narracja jest koniecznym składnikiem ludzkiego sposobu poznawania rzeczywistości?

Podczas ósmej edycji Letniej Szkoły Kognitywistyki zachęcamy do refleksji nad tym, czy narracja jest koniecznym składnikiem ludzkiego sposobu poznawania rzeczywistości.

• W jakich domenach życia narracyjne schematy są tylko estetyzującym dodatkiem, a w jakich stanowią niezbywalny wymiar ludzkiego doświadczenia?
• Czy można mieć zdrowe relacje społeczne bez narracji o stanach mentalnych i emocjonalnych innych ludzi?
• Czy można myśleć o sobie samym poza logiką narracji?
• I co się dzieje kiedy narracyjne schematy wykorzystywane do rozumienia siebie i innych zawodzą?
• Jak wykorzystać różne formy narracji, aby wychodzić z kryzysów i powracać do równowagi?
• Czy można żyć pełnym i harmonijnym życiem, bez spójnej opowieści o sobie i innych?
• Czy zatem granice narracji wyznaczają granice rozumienia a, o czym nie można opowiadać, o tym trzeba milczeć?

Być może, doniosłość narracji wykracza nie tylko poza ich instrumentalne wykorzystanie, ale również daleko przekracza wymiar kognitywny, dotykając samego rdzenia ludzkiej egzystencji. Czy rację ma Fryc Moitschek, ekscentryczny listonosz, postać z powieści Jerzego Pilcha, który kaznodziejskim tonem ogłasza: Jaka opowieść takie całe życie! Tylko w opowieści jest rozwiązanie!

Propozycje tematów

• Jaka jest rola narracji w rozumieniu innych umysłów?
• Jak jest rola narracji w formułowaniu tworzeniu i popularyzacji nauki?
• Jaka jest rola narracji kształtowaniu tożsamości?
• Jaka jest rola narracji w polityce, marketingu i rozrywce?
• Czy narracja dostarcza struktur pojęciowych umożliwiających rozumienie i poznanie?
• Czy każda opowieść jest narracją?
• Jak wiele jest narracji, a może istnieje tylko jedna opowieść?
• Czy tylko język może być domeną narracji?
• Jakie kryteria stosować do odróżnienia typów narracji?
• Jak działają narracje wielomodalne (np. słowne, obrazowe, kinestetyczne)?
• Jak działają narracje w różnych domenach życia (np. marketingu, polityce, rozrywce, grach komputerowych, sztuce, nauce, religii)
• Czy narracje prowadzone w różnych modalnościach i domenach działają odmiennie?
• Jakie relacje zachodzą między narracjami w różnych modalnościach i domenach?