Daria Targosz
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Tropy ciała w literaturze
Do konsekwencji oddziaływań konsumpcjonizmu i kultury masowej należy zmiana położenia ciała, które wydaje się nie być już, jak do tej pory, elementem należącym do obszaru natury, ale czymś, co zostało zawładnięte przez kulturę. Jednym z następstw tych zjawisk jest mocne uprzedmiotowienie ciała. Warto jednak dostrzec w ciele coś więcej niż tylko powierzchowny, zewnętrzy element człowieczeństwa czy rzecz, którą można poddawać ocenie estetycznej. Warto cielesność ludzką potraktować jako konstytutywną część składową tożsamości człowieka, a relację ciało-dusza rozpatrywać nie jako dychotomię, ale uwzględniając jej nierozłączny i spójny charakter. Anna Łebkowska zwraca bowiem uwagę na wynikającą z antropocentryzmu somatyzację otaczającej rzeczywistości, związaną z Lyotardowską formułą „ciało tworzące świat i przezeń tworzone”, która wskazuje na współistnienie i współoddziaływanie tych dwóch planów. Nawiązując do tytułu wystąpienia, należy zwrócić uwagę na występowanie słowa „trop” w podwójnym znaczeniu – nie tylko jako spotkanie ciała i słowa będące jakimś chwytem, środkiem językowym, ale także w rozumieniu tropu jako znaku, śladu, który dokądś prowadzi. Celem wystąpienia jest konceptualizacja zagadnienia cielesności poprzez uwzględnienie spojrzenia na ciało ludzkie, mającego na uwadze jego specyficznie podmiotowy charakter (w przeciwieństwie do przedmiotowego postrzegania ciała). Założeniem pracy jest twierdzenie, że ciało określa i interpretuje świat. Kluczowe znaczenie będą miały tutaj perspektywy badawcze, które w inspirujący i istotny dla moich rozważań sposób stawiają ciało w centralnym punkcie. Są to somatopoetyka w ujęciu Anny Łebkowskiej (w której autorka problematyzuje pojęcie metafory cielesnej, a także wybrane elementy koncepcji Maurice’a Merleau-Ponty’ego, który jako fenomenolog korzystający z wyników badań kognitywistycznych, dostrzega sensotwórcze cechy ciała i przedstawia cielesność jako tę, która pozwala na bezpośrednie przeżywanie świata.